आपल्या भारतीयांची ही शोकांतिका आहे की आपण महापुरुषांना जातीपातीत वाटून घेतलेलं आहे. दगडाच्या देवाला वारेमाप देणग्या देणारे काही अपवाद वगळता गोर गरिबांना पैसे देतांना हात आखडता घेतात. आज आपण छत्रपती शिवाजी महाराज, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर, महात्मा ज्योतिबा फुले इत्यादी महान लोकांना त्यांच्या जाती पातीने ओळखतो. तुमची आंबेडकर जयंती आणि तुमची शिवजयंती असे शब्द जेव्हा मी ऐकतो तेव्हा तळपायाची आग मस्तकात जाते. छत्रपती शिवाजी महाराज नसते तर आपलं काय झालं असतं याचा क्षणभर विचार करा.. जागतिक पातळीवरचे हे महापुरुष जातीत बांधू नका. जरा जातीपातीची डोळ्यावरची झापडं काढा आणि वैश्विक नजरेने या लोकांकडे पहा मग हे लोक किती महान आहेत याची तुम्हाला जाणीव होईल. 

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी फक्त दलित समाजासाठीच नाही तर अखंड महिलावर्ग आणि कामगारांसाठी  जबरदस्त कार्य केलेले आहे. ते केवळ भारत रत्न नाहीत तर विश्वरत्न आहेत. परदेशात त्यांना ज्ञानाचा सिम्बॉल म्हणून संबोधलं जातं आणि आपल्यातले काही छुपी पेशवाई आणणारे जातीयवादी त्यांना आजही दलित समाजाचे नेते म्हणून संबोधतात. विशेष म्हणजे स्त्रियांनी तर रोज त्यांच्या मूर्तीवर एक फुल अर्पण करायला हवे इतके त्यांनी स्त्रियांसाठी कार्य केलेले आहे. तुम्ही माना आगर नका मानू पण आंबेडकर एक विचार आहेत, मार्गदाता आहेत आणि जातीवाद्यांच्या अंधश्रद्धेवर प्रहार करणारे मूकनायक आहेत.. आणि म्हणून आज त्यांच्या जयंतीच्या अनुषंगाने काही गोष्टी पुन्हा सांगणे क्रमप्राप्त वाटते..

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे एक विद्वान, समाजसुधारक, राजकारणी, अर्थशास्त्रज्ञ, आणि कायदेतज्ज्ञ होते. त्यांनी सामाजिक न्यायाच्या लढ्यासाठी अनेक कार्ये केली. त्यांच्या कार्यामुळे भारताच्या संविधानाची रचना झाली आणि देशात अस्पृश्यांविरुद्ध होणारा भेदभाव नष्ट झाला. 

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे कार्य: 

त्यांनी अर्थशास्त्रावर अनेक ग्रंथ लिहिले.

भारतीय वित्त आयोगाच्या स्थापनेत त्यांचा मोठा वाटा होता.

त्यांनी रिझर्व्ह बँकेच्या स्थापनेचा पाया घातला.

त्यांनी दलित बौद्ध चळवळीला प्रेरणा दिली.

त्यांनी महिलांच्या आणि कामगारांच्या हक्कांचे समर्थन केले.

त्यांनी अस्पृश्यांविरुद्ध होणारा सामाजिक भेदभाव नष्ट करण्यासाठी चळवळ उभारली.

त्यांनी अनुसूचित जाती आणि जमातींसाठी शाळा आणि विद्यापीठे स्थापन करण्यासाठी प्रयत्न केले.

त्यांनी भारत राज्याच्या स्थापनेत योगदान दिले.

त्यांनी फाळणीसाठी प्रचार आणि वाटाघाटी केल्या.

त्यांनी नियतकालिकांचे प्रकाशन केले.

आधुनिक भारतीय महिलांना सक्षम, स्वातंत्र्य आणि स्वावलंबी करण्यासाठी अनेक समाज सुधारकांनी विविध अंगानी कार्य केले. यामध्ये समतावादी चळवळीचे भारतीय समाजसुधारक महात्मा ज्योतीबा फुले, राजर्षी शाहू व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे विशेष असे योगदान असल्याचे दिसून येते. म. फुले यांनी सुरु केलेल्या स्त्रीमुक्ती चळवळींला संविधानात्मक रुप देऊन पूर्णत्वास घेऊन जाण्याचे कार्य डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी केले. स्वातंत्र्यापूर्वी भारतीय स्त्रीयांवर धर्म, संस्कृती व पावित्र्याची जोड देऊन अनेक बंधने लादण्यात आली होती व स्त्री दास्याचे उदात्तीकरण केले गेले होते. अशा धर्म, जात, वंश, लिंगभेद व पितृसत्तेच्या कचाटयात अडकलेल्या भारतीय महिलांना बाहेर काढण्याचे कार्य आंबेडकरांनी केले. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी समतामूलक दृष्टीकोणातून स्त्रीयांमध्ये परीवर्तन घडवण्यावर भर दिला. भारतीय हिंदू…

डॉ.बाबासाहेब आंबेडकरांनी देशासाठी व दलितांसाठी जेवढे कार्य केले त्यापेक्षाही जास्त महिलांसाठी केलेले आहे. त्यांनी भारतीय संविधानात स्त्रीयांना शिक्षणाचा आणि स्वावलंबी जीवनासाठी नोकरी करण्याचा अधिकार दिला. देशातील महिला आजही "चूल आणि मुल" सांभाळत बसल्या असत्या.

स्त्रीयांना पुरुषांच्या बरोबरीने हक्क मिळवून दिले. त्यांच्या हक्क व अधिकारासाठी हिंदू कोड बिल संसदेत मांडले. परंतु हिंदू कोड बिल मंजूर नाही झाले म्हणून मंत्रिमंडळातून मंत्रीपदाचा राजीनामा दिला. नोकरी करणाऱ्या स्त्रियांसाठी गर्भावस्था काळात ६ महिन्याच्या भरपगारी रजेची तरतूद केली. (जगात अशी तरतूद करणारे भारत हे पहिले राष्ट्र आहे.)

स्त्रीयांना (मुलींना) वडीलांच्या चल-अचल संपत्तीवर मुलांच्या इतकाच समान अधिकार मिळवून दिला. दुसरी पत्नी असेल तर पत्नीला पतीच्या संपत्तीमध्ये हिस्सा मागण्याचा अधिकार मिळवून दिला.

एका मागे एक असे वारंवार मूल जन्माला घालताना महिलांना होणाऱ्या त्रासापासून सुटका मिळावी व स्त्रियांचे आरोग्य चांगले राहावे म्हणून भारतात प्रथम परिवार नियोजनाचा नारा दिला. तसेच मुलं होऊ देणे अगर न देणे याचा निर्णय घेण्याचा महिलांना अधिकार दिला.

मुलगा हा वंशाचा दिवा व मुलगी ही परक्याचे धन अशा विचारसरणीतुन गर्भपात करून होणारी स्त्रीभ्रूण हत्येला आळा घालण्यासाठी जनजागृती केली.

एखाद्या देशाने किती प्रगती केली याचे मोजमाप त्या देशातील स्त्रियांच्या शैक्षणिक, सामाजिक, राजकीय आणि आर्थिक स्थितीवरून करावे अशी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांची विचारसरणी होती.

बाबासाहेब आंबेडकरांनी कामगारांसाठी खूप महत्त्वपूर्ण कार्य केले. त्यांनी कारखान्यात काम करणाऱ्या कामगारांबरोबरच शेतीवर काम करणाऱ्या कामगारांच्या समस्यांकडेही लक्ष दिले. कामाचे तास, वेतन, पेन्शन, आरोग्य विमा, आणि कामगारांना होणाऱ्या नुकसानीसाठी भरपाई यांसारख्या मुद्द्यांवर त्यांनी कामगारांच्या हक्कांसाठी आवाज उठवला. त्यांनी कायद्यात सुधारणा करून कामगारांना न्याय मिळवून दिला. 

बाबासाहेबांनी कामगारांसाठी केलेले प्रमुख कार्य:

कामगार कायद्यात सुधारणा:

बाबासाहेबांनी कामगार कायद्यात सुधारणा करून कामगारांना चांगले काम करण्याची आणि योग्य वेतन मिळवण्याची संधी दिली. 

मजूर पक्षाची स्थापना:

बाबासाहेबांनी स्वतंत्र मजूर पक्ष स्थापन केला आणि कामगारांच्या हक्कांसाठी आवाज उठवला. या पक्षाच्या माध्यमातून त्यांनी कामगारांना न्याय मिळवून दिला, असे Historicity Research Journal मध्ये नमूद केले आहे. 

विडी कामगारांसाठी कार्य:

बाबासाहेबांनी विडी कामगारांसाठीही काम केले. त्यांनी विडी कामगारांना योग्य वेतन आणि चांगल्या कामाच्या अटी मिळवून देण्यासाठी प्रयत्न केले, असे Historicity Research Journal मध्ये नमूद केले आहे. 

महिला कामगारांच्या हक्कांसाठी कार्य:

बाबासाहेबांनी महिला कामगारांच्या हक्कांसाठीही लढा दिला. त्यांनी महिला कामगारांना काम करताना होणाऱ्या अडचणी दूर करण्यासाठी आणि त्यांच्या हक्कांसाठी आवाज उठवण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. 

शेती कामगारांच्या हक्कांसाठी कार्य:

बाबासाहेबांनी केवळ कारखान्यात काम करणाऱ्या कामगारांचाच विचार केला नाही, तर शेतीवर काम करणाऱ्या कामगारांच्या समस्यांवरही त्यांनी लक्ष केंद्रित केले. त्यांना कामाचे तास, वेतन, आणि इतर सुविधा मिळवून देण्यासाठी त्यांनी आवाज उठवला. 

याव्यतिरिक्त, बाबासाहेबांनी कामगारांच्या सामाजिक आणि आर्थिक विकासासाठीही अनेक कामे केली. त्यांनी कामगारांना शिक्षण आणि रोजगाराच्या संधी मिळवून देण्यासाठी प्रयत्न केले. त्यांनी कामगारांना त्यांच्या हक्कांबद्दल जागरूक केले आणि त्यांना त्यांच्या हक्कांसाठी लढण्यासाठी प्रेरित केले.. अशा महामानवाच्या पवित्र स्मृतींस विनम्र अभिवादन.. जयभीम, जय शिवराय, जय महाराष्ट्र, जय भारत..!!

- प्रा. दिपक जाधव. संपादक शब्द खड्ग डिजिटल वृत्तपत्र..